España podría albergar el primer “Sol en la Tierra” en Europa

Chinesa está a convocar á industria europea de fusión nuclear —que promete unha enerxía limpa e sen residuos tóxicos de longa vida— para acelerar a investigación e conseguir “a potencia do Sol na Terra” en prazos moito máis curtos do que prevían os grandes proxectos occidentais. España ten unha gran oportunidade para subirse a este tren.

Unha declaración asinada o 25 de novembro de 2025 na cidade chinesa de Hefei sacudiu o panorama xeopolítico da enerxía de fusión nuclear. Físicos de Francia, Alemaña, Reino Unido e outras nacións europeas rubricaron a Declaración de Fusión de Hefei, formalizando a súa colaboración co programa chinés de plasma ardente e comprometéndose a integrar os seus esforzos co acelerado cronograma do xigante asiático. Este movemento sinala unha realineación estratéxica na carreira global por dominar a tecnoloxía que promete enerxía limpa e ilimitada.

A Academia Chinesa de Ciencias (ASIPP) ten en marcha un programa internacional para avanzar na investigación de plasmas ardentes, ofrecendo acceso global ás súas infraestruturas crave de fusión. A declaración, recollida por medios oficiais chineses, fai un chamamento á apertura, o intercambio de coñecementos e as asociacións mutuamente beneficiosas, invitando a investigadores de todo o mundo para unirse aos esforzos de Hefei.

A decisión destes científicos europeos de orientarse cara a Pequín responde á frustración acumulada cos crónicos atrasos de proxectos occidentais e ao escepticismo crecente sobre as promesas norteamericanas en fusión. O que está en xogo é liderado tecnolóxico, soberanía enerxética e poder xeopolítico no século XXI.

O reactor BEST de Chinesa: velocidade como estratexia xeopolítica

O Burning Plasma Experimental Superconducting Tokamak (BEST), situado en Hefei, converteuse no epicentro desta reconfiguración xeopolítica. Este tokamak superconductor está deseñado para alcanzar o réxime de plasma ardente, no que a propia calor xerada pola reacción de fusión sostén o plasma, achegando a tecnoloxía a escalas de planta eléctrica.

Cunha data de finalización prevista para 2027, BEST representa a ambición de Chinesa de converterse na primeira nación en demostrar un plasma ardente autosostenido e, potencialmente, en xerar electricidade a partir de fusión por primeira vez na historia.

A estratexia chinesa salienta o que os seus responsables presentan como “velocidade chinesa”. Mentres o megaproyecto europeo ITER, en Francia, non prevé experimentos con combustible de deuterio-tritio ata ben entrada a década de 2030, Pequín aspira a completar BEST en apenas uns anos.

Song Yuntao, director adxunto dos Institutos de Ciencias Físicas de Hefei da Academia Chinesa de Ciencias, describe o proxecto como “unha exploración en territorio inexplorado”. BEST busca lograr un plasma ardente onde a reacción de fusión sostéñase mediante a calor que xera, un fito central na ruta cara á xeración continua de enerxía mediante fusión.

O programa internacional lanzado en Hefei pola Academia Chinesa de Ciencias articula o acceso coordinado a múltiples plataformas de investigación de fusión do país —incluído BEST— e marca explicitamente a transición desde a ciencia básica do plasma cara á enxeñería de sistemas para plantas de fusión. Entre os primeiros en responder atópase o consorcio público europeo EUROfusion, que acordou con ASIPP un plan de investigación conxunto sobre BEST, integrando grupos e recursos europeos no programa de plasmas ardentes de Hefei.

ITER: o elefante branco da fusión multilateral

Os atrasos de ITER crearon o baleiro que Chinesa está a encher estratexicamente. O proxecto internacional de 33 nacións, concibido como a demostración definitiva da viabilidade da fusión, converteuse nun exemplo paradigmático dos desafíos da colaboración multilateral a gran escala.

En xullo de 2024, ITER confirmou novos atrasos e un sobrecusto de ao redor de 5.000 millóns de euros. O calendario revisado sitúa o primeiro plasma e as operacións iniciais con deuterio ao redor de 2034, mentres que os experimentos con combustible completo de deuterio-tritio empúxanse cara a 2039, case unha década máis tarde do inicialmente planificado.

A estes atrasos súmanse problemas técnicos e regulatorios, entre eles gretas en tubaxes de refrixeración, desalineaciones en sectores da cámara sen carga e a intervención do regulador nuclear francés, que obrigou a suspender parte da ensamblaxe á espera de reforzos na blindaxe radiológico e garantías sobre a calidade das soldaduras.

Michel Claessens, ex xefe de comunicacións de ITER, foi particularmente crítico. En 2024 advertiu que a industria da fusión está a participar en “publicidade arriscada e potencialmente enganosa” sobre a tecnoloxía. Claessens é profundamente escéptico sobre os prazos oficiais e recorda que, ata cando os reactores de fusión funcionen, haberá un conxunto completo de obstáculos tecnolóxicos, regulatorios e económicos para que produzan electricidade competitiva na rede.

Estados Unidos: investimento privado sen estratexia nacional coherente

O panorama estadounidense en fusión presenta un contraste notable: investimento privado masivo combinada con financiamento público inconsistente e ausencia dunha estratexia nacional coordinada.

Commonwealth Fusion Systems (CFS) lidera a carga privada con case 3.000 millóns de dólares recadados ata a data. A compañía desenvolve o reactor de demostración SPARC e o futuro reactor comercial ARC. Asinou acordos de compra de enerxía por máis de 1.000 millóns de dólares con Google e a enerxética italiana Eni para o seu primeiro reactor ARC, que se espera estea conectado á rede a principios da década de 2030 en Virginia.

Con todo, estes acordos están ao limite entre o punitivo e o colaborativo, recoñecendo os desafíos inherentes a unha tecnoloxía de primeira xeración. O propio CEO Bob Mumgaard admitiu que os contratos de compra de enerxía están deseñados sobre todo para establecer un prezo indicativo para a enerxía de fusión e atraer máis capital para construír ARC, máis que para garantir beneficios inmediatos con electricidade vendida no mercado. Unha valoración compartida por outros expertos nucleares consultados por T21.

Chinesa dobra a aposta

O contraste coa estratexia chinesa é pronunciado. Segundo a Oficina de Ciencias da Enerxía de Fusión do Departamento de Enerxía de EEUU e análises posteriores, Pequín estaría a investir da orde de 1.500 millóns de dólares anuais en iniciativas de fusión, mentres que o financiamento federal estadounidense mantívose ao redor dos 800 millóns de dólares anuais. En febreiro de 2025, un grupo de senadores e expertos en fusión publicou un informe reclamando 10.000 millóns de dólares en financiamento federal para evitar que Estados Unidos quede atrás. A dimensión xeopolítica sublíñaa Andrew Holland, CEO da Fusion Industry Association, citado por CNBC: “Se estás preocupado pola IA, se estás preocupado polo liderado enerxético... debes investir en fusión. Se Estados Unidos non toma a iniciativa, entón Chinesa farao”.

A vantaxe chinesa no tamaño e ambición das súas instalacións é especialmente notable. Imaxes satelitales presentadas nese mesma reportaxe de CNBC mostran a construción acelerada dunha nova instalación de fusión por láser en Chinesa, que se espera sexa aproximadamente o dobre do tamaño do National Ignition Facility estadounidense.

Gauss Fusion: a resposta industrial europea

Mentres Chinesa acelera e Estados Unidos se debate entre o sector privado e o público, Europa articulou unha resposta distinta a través de Gauss Fusion, a aposta industrial paneuropea máis avanzada para unha planta comercial de fusión en Europa, en paralelo ao roadmap público de EUROfusion/DEMO e ao programa británico STEP. Representa o modelo “Eurofighter para a fusión”: unha alianza estratéxica que combina coñecemento industrial, investimentos nacionais e capacidade de cadea de subministración para entregar soberanía enerxética a Europa.

Fundada en 2022 por empresas líderes de Alemaña, Francia, Italia e España, Gauss Fusion presentou en outubro de 2025 o seu Conceptual Design Report (CDR): o primeiro deseño integral de Europa para unha planta comercial de fusión. O documento, de máis de mil páxinas, aborda todos os sistemas críticos necesarios para construír o primeiro reactor comercial de fusión: arquitectura xeral e concepto de planta; sistemas de extracción de calor, refrixeración e conversión eléctrica; ciclo completo do combustible de tritio (cría, extracción e reciclaxe); materiais capaces de soportar cargas térmicas e de neutróns extremas; imáns superconductores avanzados e un marco de seguridade, xestión de residuos activados e ciclo de vida

O CDR establece un marco de custos e cronograma que sitúa entre 15.000 e 18.000 millóns de euros o investimento necesario para pór en marcha o primeiro reactor comercial de fusión a mediados da década de 2040. A presentación do informe coincidiu no tempo co anuncio do Plan de Acción de Fusión do goberno alemán, dotado con 2.000 millóns de euros, que fixa o obxectivo de que Alemaña participe na construción da primeira planta de fusión do mundo.

Gauss Fusion aplica enxeñería concorrente —inspirada na industria aeroespacial, de aí o de Eurofighter para a fusión— para acelerar o deseño: equipos multidisciplinares traballan en paralelo en física de plasma, materiais, sistemas criogénicos, seguridade, integración en rede e xestión de residuos, cunha operativa sistemática de riscos e oportunidades.

O estudo de emprazamentos: Europa como rede integrada

En novembro de 2025, Gauss Fusion completou un estudo paneuropeo de posibles emprazamento xeográficos en colaboración coa Universidade Técnica de Múnic (TUM), identificando 150 clústeres industriais con 900 sitios en toda Europa, todos potencialmente capaces de albergar a primeira xeración de plantas de fusión.

Os sitios potenciais identificáronse en Alemaña, Francia, Italia, España, Suíza, Dinamarca, Países Baixos, Austria e República Checa, tipicamente situados en centros industriais de alta demanda enerxética ou grandes conurbaciones. A avaliación realizouse seguindo un conxunto consistente de criterios técnicos, ambientais e infraestructurales, incluíndo: conectividade á rede eléctrica de alta capacidade; acceso a sistemas de refrixeración e posibilidades de recuperación de calor residual; condicións xeolóxicas, sismológicas e meteorolóxicas favorables e capacidade para reutilizar infraestrutura enerxética existente (nuclear ou fósil).

Implicacións estratéxicas

A firma da Declaración de Hefei por científicos europeos representa un recoñecemento pragmático: o acceso a instalacións experimentais avanzadas é crucial para o progreso científico. Pero, ao mesmo tempo, subliña a urxencia de que Europa acelere os seus propios esforzos industriais se non quere ver como o valor engadido da fusión desprázase cara a Asia.

Gauss Fusion ofrece unha resposta estruturada a este desafío. Como explicou o seu CEO, Milena Roveda, nunha entrevista con Tendencias21, “Europa ten a oportunidade de construír no século XXI unha industria enerxética punteira e estratéxica para garantir a súa autonomía”. A metáfora do “Eurofighter da fusión” sintetiza esta visión.

A decisión, en 2027

A selección final do emprazamento por parte de Gauss Fusion espérase para finais de 2027, tras discusións con gobernos europeos, socios industriais e reguladores. O CDR será revisado por un panel independente en 2026, antes de entrar en fases de deseño detallado.

A pregunta xa non é se haberá plantas de fusión en Europa, senón se España decidirá estar entre os países que as alberguen e deseñen, ou se conformará con importar tecnoloxía desenvolvida por outros cando a fusión sexa unha realidade comercial.